Wiosna to czas kojarzący się nam z leniwym przebudzaniem się przyrody po niekorzystnym dla roślin okresie zimowych mrozów. Zakwita wtedy także osobliwość botaniczna gminy Łubowo - zdrojówka rutewkowata (Isopyrum thalictroides).

Pod okapem wielkolistnych drzew - gra świateł i cieni
 

W odróżnieniu od borów - zbiorowisk leśnych z większością drzew iglastych - w lasach z dominacją drzew o dużych liściach cztery pory roku zaznaczają się wyraźniej przez istnienie zjawisk sezonowych. W drzewostanach, gdzie licznie występują dęby, graby, lipy, klony czy wreszcie wilgociolubne olchy i jesiony, najwięcej światła na dnie lasu jest wczesną wiosną przed rozwinięciem się liści w koronach. Ten krótki czas na wiosnę, gdy po zimie jest zazwyczaj dużo wilgoci a do runa dociera wiele światła nazywa się aspektem wiosennym. To zjawisko charakteryzuje się masowym zakwitaniem roślin runa. W krótkim okresie dostępu światła rośliny muszą często zakwitnąć, wydać nasiona i jeszcze zdobyć zapasy na kolejne miesiące (fot. 1.).

Fot. 1. Masowy zakwit zawilca gajowego w runie grądu (M. Jędrzejczak)

 

Wiosenny bum, a potem spać
 

Inną strategią charakterystyczną dla roślin runa cienistych lasów liściastych jest rozwój części nadziemnej wiosną, a następnie po wydaniu nasion i zgromadzeniu zapasów przejście w stan uśpienia w gruncie. Latem może nie być śladu po zawilcach gajowych (Anemone nemorosa), złociach (Gagea sp.) czy kokoryczach (Corydalis sp.), gdyż części nadziemne obumierają a roślina trwa w postaci organów przetrwalnikowych, tj. bulwy, kłącza czy cebule. Rośliny, które w niekorzystnych okresach ukrywają pączki pod powierzchnią gleby to geofity.

 

Masowy pojaw kokoryczy pustej (Corydalis cava) można zaobserwować w lesie grądowym koło Kamionka nad Jeziorem Lednica. Innym przedstawicielem kokoryczy jest rzadka w Kasztelanii Ostrowskiej oraz całej Wielkopolsce kokorycz wątła (Corydalis intermedia). Gatunek ten opisałem pierwszy raz z lasu grądowego koło Fałkowa oraz koło Imielenka, gdzie miejscami jest jej jeszcze całkiem sporo (fot. 2).

 

Białopłatkowy gość ze wschodu
 

Kwitną także pierwsze osobniki zdrojówki rutewkowatej (Isopyrum thalictroides). Odkrycie tego gatunku w łęgu koło Kaczych Dołów było zaskoczeniem (fot. 3). Otóż jest to gatunek znany częściej z południowej i wschodniej Polski. W krainie wielkopolskiej jest to roślina uważana za narażoną na wyginięcie [VU]. Populacja z Kasztelanii Ostrowskiej wyznacza najdalej wysunięte stanowisko w Wielkopolsce!

Obecnie prowadzimy monitoring stanu populacji i staramy się chronić osobniki zdrojówki. Z całą pewnością można uznać osobliwe stanowisko tego pięknego wiosennego gatunku za element zagrożonego dziedzictwa przyrodniczego Kasztelanii Ostrowskiej, który zasługuje na wiele uwagi i działań ochronnych.

Fot. 3. Zdrojówka rutewkowata w okolicy Kaczych Dołów (11.03.2014, M. Jędrzejczak)

 

Maciej Jędrzejczak

 

Szersza wersja artykułu oraz więcej informacji o Kasztelanii Ostrowskiej na

www.kasztelaniaostrowska.pl