To, że tropikalni przedstawiciele rodziny storczykowatych są urzekającymi klejnotami świata roślin to wiemy – co jednak myśleć o przypadku storczyka, który umiłował sobie przydrożny rów koło Imielna?
Storczyki, nazywane także zwyczajowo orchideami, śmiało można uznać za jedne z najpiękniej kwitnących grup roślin. Wyrazem docenienia ich urody niech będą rzędy doniczek z kwitnącymi ćmówkami (rodzaj Phalenopsis) na domowych parapetach lub uroczyste bukiety wykonane z obsypanych kwiatami pędów Dendrobium czy Catleya. Dawniej rośliny te miały wartość złota. Sadzone w królewskich oranżeriach epoki wiktoriańskiej storczyki były botanicznymi rarytasami, których uprawa – współcześnie już nie tak trudna – stanowiła wyzwanie godne tylko najlepszych ogrodników.
To, że tropikalni przedstawiciele rodziny storczykowatych są urzekającymi klejnotami świata roślin to wiemy – co jednak myśleć o przypadku storczyka, który umiłował sobie przydrożny rów koło Imielna?
Z dziczy do człowieka, czyli storczyki oswojone
Mało kto wie, że mamy w naszym kraju dziko występujące storczyki. Na temat różnorodności ich wyglądu i barw oraz zaskakujących strategii życia można by wiele pisać (zapewne niejeden jeszcze artykuł się o nich pojawi). Wszystkie storczyki Polski są prawnie chronione, a niektóre z nich stanowią ogromną rzadkość, gdyż spotkać je można zaledwie w pojedynczych miejscach w kraju! Większość przedstawicieli rodziny storczykowatych ukrywa się w miejscach dzikich i często z dala od człowieka, ale niektóre z nich rozprzestrzeniają się na siedliska bliskie człowiekowi. Takim właśnie gatunkiem, który zamieszkuje przydroża, miejsca ruderalne a nawet parkingi jest kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine. To jeden z najpospolitszych storczyków w Polsce. Dorasta nawet do metra wysokości, ale jego kwiaty są niepozorne i dopiero w przybliżeniu oddają urodę tego storczyka.
Fot. 1. Z bliska całkiem z niego ładny storczyk (MJ, 2012)
Aleja rzadkości
Kruszczyki szerokolistne spotykane wzdłuż szosy koło Imielna nie rosną łanami. Najczęściej są to skupienia kilku lub kilkunastu osobników. Rosną one pod okapem drzew wzdłuż alei lip, dębów i topoli. Warto więc wspomnieć o potencjalnych zagrożeniach populacji kasztelańskich storczyków. Jest to wprawdzie gatunek chroniony, ale jego niepozorność może doprowadzić do przeoczenia podczas prac budowlanych przy czyszczeniu rowów czy planowanym poszerzaniu drogi asfaltowej. Dla ochrony stanowisk jednego z nielicznych storczyków Kasztelanii Ostrowskiej wskazane było by zabezpieczenie miejsc, gdzie rosną osobniki kruszczyka szerokolistnego, a także nie dopuszczenie do zmiany warunków siedliskowych wywołanej chociażby poprzez wycinkę sędziwych drzew.
Fot. 2. Kruszczyk na przydrożu (MJ, 2014)
W ramach rozpoznania różnorodności przyrodniczej gminy Łubowo zajmujemy się jako botanicy Stowarzyszenia Kasztelania Ostrowska inwentaryzowaniem i monitorowaniem populacji rzadkich gatunków roślin. Znamy stąd także odnalezione przez nas skupiska kruszczyków w cienistych lasach grądowych, mające bardziej pierwotny charakter niż te przydrożne. Z całą jednak pewnością uznać należy, że kruszczyk szerokolistny należy do botanicznych rzadkości gminy Łubowo. Dlatego został umieszczony przez nas na Czerwonej Liście Gatunków Roślin i Ekosystemów Kasztelanii Ostrowskiej, którą sukcesywnie rozbudowujemy w ramach projektu „Dzikie Dziedzictwo”.
Fot. 3. Kruszczykowa aleja - niepozorne miejsce domem rzadkiego gatunku (MJ, 2014)
Odnalezienie cennych, unikatowych gatunków w krajobrazie zdominowanym przez gospodarkę człowieka jest zawsze zaskakująco miłym doświadczeniem. Cieszy mnie, że są w Wielkopolsce miejsca, gdzie w przydrożnym rowie rosną storczyki. Dla mnie droga z Lednogóry do Imielna pozostanie już w pamięci jako Kruszczykowa Aleja. O storczykach Kasztelanii Ostrowskiej pozostało jednak jeszcze wiele do powiedzenia...
Maciej Jędrzejczak
Stowarzyszenie Kasztelania Ostrowska
pełna wersja na stronie Stowarzyszenia <<< link